Góc chiến thuật: Những dấu hỏi trong hệ thống 5-4-1 của ĐT Việt Nam

Sơ đồ và cách tiếp cận

Ngay từ đầu, Việt Nam đã thể hiện rõ ý đồ phòng ngự chặt khi ra sân với sơ đồ 5-4-1 giăng ngang. Ở hàng tiền vệ, Văn Đức và Quang Hải chơi lệch biên, trong khi ở trung tâm là cặp Tuấn Anh - Hoàng Đức. Tiến Linh là tiền đạo cắm duy nhất. Ở hàng thủ, Thành Chung thay Bùi Tiến Dũng ở trung vệ lệch trái. Văn Thanh đá wing-back trái và ở cánh đối diện vẫn là Trọng Hoàng.

Khác với một số trận đấu trước, Việt Nam không tổ chức pressing tầm cao. Chúng ta lựa chọn phòng ngự theo các khối mid-block (pressing tuyến tiền vệ) và low-block (tuyến hậu vệ). Thực ra, việc chúng ta bất ngờ có được bàn thắng sớm từ cú sút xa xuất thần của Quang Hải khiến việc đánh giá ý đồ của ông Park trở nên khó khăn hơn. Nếu không có bàn mở tỉ số sớm khiến cho việc lùi sâu đội hình phòng ngự là đương nhiên, HLV người Hàn Quốc có thể có lựa chọn khác. Cái này thì chỉ có ông và người trong cuộc là biết.

Sơ đồ 5-4-1 được xem là lựa chọn tối ưu khi những đội bóng bị đánh giá thấp muốn có được một điểm trước những đội bóng được đánh giá cao. Khi những đội bóng chơi với sơ đồ này quyết định lùi sâu, họ sẽ có ít nhất 9 cầu thủ ở một phần ba sân phòng ngự. Tìm kiếm khoảng trống trong những không gian chật hẹp như thế là điều hết sức khó khăn. Tuy nhiên, đây cũng là sơ đồ đòi hỏi cao, ở tính kỷ luật và sức bền của các tiền vệ, tốc độ và thể lực của các wing-back.

Những dấu hỏi trong hệ thống của Việt Nam

Dấu hỏi đầu tiên là cự ly giữa các tuyến và các vị trí. Trên lý thuyết, sơ đồ 5-4-1 giăng ngang sẽ tạo thành một khối không thể khoan phá trước mặt khung thành của đội bóng triển khai nó. Tuy nhiên, thực tế trong trận đấu với Saudi Arabia cho thấy các cầu thủ chủ nhà nhiều lần có thể khoan thẳng vào trung tâm của khối này.

Lý do thứ nhất là bởi khoảng trống giữa tuyến hậu vệ và tuyến tiền vệ của Việt Nam lớn, nên Saudi Arabia có thể mạnh dạn bố trí nhiều cầu thủ hoạt động trong khoảng trống này. Lý do thứ hai là bởi khoảng cách giữa các tiền vệ của Việt Nam không đảm bảo, nên Saudi Arabia có thể loại bỏ lớp pressing thứ hai của chúng ta để đưa bóng thẳng tới vị trí của các cầu thủ tấn công nói trên một cách khá dễ dàng.

Một lý do khác khiến cho vấn đề khoảng trống sau lưng tuyến tiền vệ trở nên nghiêm trọng là hơn là lựa chọn pressing của các tiền vệ. Ở đây là các tiền vệ trung tâm. Không ít lần, Hoàng Đức hay Tuấn Anh rời vị trí của mình để gây sức ép với tiền vệ trụ, thậm chí là trung vệ của đối thủ khi họ có bóng.

Tất nhiên, ý đồ của chúng ta là không cho các cầu thủ này có thời gian để tìm kiếm những lựa chọn chuyền bóng hợp lý. Nhưng ý đồ này sớm phá sản và trở thành một tử huyệt của chúng ta, bởi sự thông minh của cầu thủ đối phương và cả sự thiếu đồng bộ trong cách di chuyển của các cầu thủ còn lại.

Pha bóng diễn ra ngay đầu trận chính là chỉ dấu cho những gì sẽ thường xuyên xảy ra trong thời gian còn lại.  

Sau khi Tiến Linh bị loại bỏ một cách dễ dàng, Tuấn Anh quyết định rời vị trí để gây sức ép với trung vệ lệch trái của Saudi Arabia. Như nhận thấy tín hiệu, Quang Hải đánh mắt qua vai và nhận thấy hậu vệ trái của đối phương đang tự do, sẵn sàng nhận đường chuyền.

Khi Tuấn Anh áp sát trung vệ của đối phương, Quang Hải cũng di chuyển ra biên để sẵn sàng gây sức ép với hậu vệ số 13 của Saudi Arabia nếu bóng được chuyền ra biên. Lựa chọn này của Quang Hải không sai, nhưng vô tình lại khiến cho giữa tuyến tiền vệ của Việt Nam xuất hiện một khoảng trống quá lớn, khi Tuấn Anh đã dâng cao còn Hoàng Đức chưa kịp bó vào. Một tiền vệ của Saudi Arabia đã kịp lẻn vào chiếm lĩnh khoảng trống này để thoải mái nhận bóng từ đường chuyền của trung vệ của họ. Lúc này, Saudi Arabia có thêm hai cầu thủ tự do giữa hai tuyến của Việt Nam.

Lúc này, Quang Hải không có cách nào khác lại buộc phải quay ngược lại trung lộ để lấp chỗ trống. Trọng Hoàng thì bị tiền vệ trái của đối phương kéo lên cao. Lúc Hoàng Đức kịp áp sát thì tiền vệ của Saudi Arabia đã có thể xoay người rồi chuyền bóng vào khoảng trống mà Trọng Hoàng vừa bỏ lại cho hậu vệ trái của họ khai thác.

Đây là câu chuyện còn lặp đi lặp lại nhiều lần trong trận đấu, đấy là chỉ tính ở thời điểm Việt Nam còn chơi đủ người. Khoảng cách giữa hai tuyến quá lớn khiến các hậu vệ của chúng ta thường không kịp phản ứng trước những pha phối hợp thẳng vào khoảng trống sau lưng tuyến tiền vệ từ các cầu thủ Saudi Arabia:

Trong cả hai tình huống trên, tiền vệ của chúng ta, mà ở đây là Hoàng Đức, đều không thể ngăn được đối phương chuyền bóng ra sau lưng mình. Cả hai tình huống, các trung vệ đều không thể phản ứng kịp thời. Trong tình huống diễn ra ở phút 27, tiền đạo của Saudi Arabia đã có thể giữ bóng, xoay người và chọc khe cho đồng đội của anh ta băng xuống đối mặt với Tấn Trường. Rất may là trong tình huống ấy cầu thủ của Saudi Arabia đã đi bóng hơi dài và Duy Mạnh kịp về bọc lót.

Một số tình huống khác tuyến tiền vệ của chúng ta dễ dàng bị đối phương vượt qua:

Nếu hàng tiền vệ không che chắn tốt, để cho đối phương có cơ hội đánh thẳng vào trung lộ và tấn công khoảng trống giữa các tuyến, các trung vệ của chúng ta sẽ gặp vấn đề lớn. Nếu không dâng lên thì như tình huống ở trên, đối phương có thể nhận bóng, xoay người và tấn công thẳng vào mặt hàng thủ. Nếu dâng lên, họ sẽ để lại một khoảng trống lớn mà đối phương có thể khai thác.

Trong tình huống dưới đây, đối phương một lần nữa đánh bại lớp phòng ngự hàng tiền vệ của chúng ta. Ngọc Hải quyết định dâng lên theo kèm cầu thủ tấn công của Saudi Arabia, nhưng cầu thủ này chỉ làm động tác giả chứ không nhận bóng. Ở phía sau, Saudi Arabia có ba cầu thủ sẵn sàng nhận bóng, chưa kể cầu thủ vừa bỏ bóng cũng lập tức quay lại để phối hợp.

Kết quả là hệ thống phòng ngự của chúng ta rơi vào tình trạng xộc xệch nghiêm trọng. Các cầu thủ bị kéo hết về một khu vực, để lại một khoảng trống lớn ở các khu vực khác, mà ở đây là bên cánh trái theo hướng tấn công của Saudi Arabia.

Ngoài việc cự ly không được duy trì hợp lý, một vấn đề nữa của Việt Nam là tính tự động trong lối chơi chưa cao. Khi một cầu thủ hoặc chủ động hoặc bị lôi kéo khỏi vị trí, thường không có cầu thủ nào kịp thời lấp vào khoảng trống. Như trong các tình huống trên, sự phối hợp giữa các trung vệ với những cầu thủ ở phía trên là chưa tốt. Họ cần phải sớm nhận ra nguy cơ, và chủ động hơn trong các tình huống dâng cao để áp sát tiền đạo của Saudi Arabia ngay trước khi anh ta có thể nhận bóng và có bước xử lý tiếp theo.

"Đỉnh cao" của tình trạng thiếu tính tự động trong lối chơi của các cầu thủ là tình huống Quang Hải chạy một mạch từ cánh trái để về vị trí của mình bên cánh phải. Tất nhiên, đây là tình huống thể hiện sự trách nhiệm của Quang Hải. Nhưng sẽ là tốt hơn nếu hàng tiền vệ của chúng ta có sự phân công lại, để các vị trí vẫn đảm bảo trong khi Hải tìm cơ hội trở lại vị trí của mình. Trong quá trình Hải di chuyển, sẽ có ít nhất 2 lần anh giẫm chân với một đồng đội, trong khi khoảng trống ở vị trí mà anh đang cố gắng lấp đầy sẽ vẫn ở đó trong một thời gian không ngắn.

Tất nhiên, cũng phải nói rằng khi đối đầu với Saudi Arabia, trình độ của cả người chuyền lẫn người nhận bóng đều cao hơn các đối thủ mà chúng ta thường gặp một bậc. Nhưng đó là điều mà chúng ta phải xác định rõ từ trước, bởi khi đã vào tới vòng này rồi thì đối thủ sẽ đều ở trình độ tương đương hoặc cao hơn.

Vấn đề còn lại của Việt Nam là chúng ta thiếu các phương án phản công. Trong tính toán của HLV Park Hang Seo, có lẽ Việt Nam sẽ phản công bằng cách chuyền bóng cho Tiến Linh để tiền đạo này giữ bóng trong khi chờ các tiền vệ và wing-back lên hỗ trợ. Tuy nhiên, ý đồ này sớm phá sản vì nhiều lý do. Thứ nhất là chúng ta không phá vỡ được hệ thống counter-pressing của đối phương. Thứ hai, Tiến Linh không thể giữ được bóng hoặc phải lùi về quá sâu. Và thứ ba, chất lượng của những đường chuyền phản công không cao.

Như trong tình huống trên đây, Tiến Linh đã phải lùi xuống rất sâu để có thể nhận bóng. Ít ra thì anh cũng làm tốt phần việc của mình là trả lại bóng cho các cầu thủ tuyến dưới. Ở phía trên, Quang Hải và Văn Đức đã sẵn sàng di chuyển để tấn công vào những khoảng trống sau lưng hàng thủ Saudi Arabia, nhưng đường chuyền lên lại đưa bóng thẳng vào chân của đối thủ. Trong một số tình huống khác, Văn Đức hay Trọng Hoàng có cơ hội dẫn bóng ở biên, nhưng họ sớm bị cô lập khi xung quanh không có nhiều sự hỗ trợ.

Tất nhiên, cũng phải nói lại luôn rằng bàn thắng sớm của Quang Hải khiến chúng ta khó có thể có được một bức tranh hoàn chỉnh về ý đồ khi lên bóng của HLV Park Hang Seo. Nhưng dù thế nào, đội tuyển cũng phải có những phương án phản công tốt hơn đã thể hiện ở trận gặp Saudi Arabia, bởi chúng ta không thể cứ phòng ngự thụ động mãi trước những đối thủ đẳng cấp cao và có nhiều phương án tiếp cận khung thành.

Kết luận

Hệ thống 5-4-1 là lựa chọn hợp lý của ông Park khi chúng ta phải chơi trên sân của một đối thủ mạnh, là khách quen của World Cup và có những cầu thủ từng chơi bóng ở châu Âu như Saudi Arabia. Tuy nhiên, những gì diễn ra trước thời điểm chúng ta chịu quả penalty và thiếu người đã đủ cho thấy hệ thống này vẫn còn rất nhiều điều phải hoàn thiện. Và ông Park sẽ không có nhiều thời gian cho điều đó khi mà sau đây bốn ngày, chúng ta sẽ phải đối đầu với một đối thủ còn được đánh giá cao hơn là Australia. 

Đón đọc Đặc san EURO 2024 DUY NHẤT TẠI VIỆT NAM.
Với 116 trang, thiết kế sang trọng, in 4 màu CHẤT LƯỢNG CAO.

• Tất cả thông tin bạn đọc cần biết về EURO 2024.
• Những nội dung đặc sắc, bài viết độc quyền của nhà báo thường trú tại châu Âu và các cây viết thể thao hàng đầu ở Việt Nam.
• ĐẶC BIỆT: Tặng kèm Lịch thi đấu EURO 2024 khổ lớn.
• Giá: 98.000 đồng.

ĐẶT MUA NGAY